უპირველეს ყოვლისა შევთანხმდეთ, რას ვგულისხმობთ ცნებებში - წიგნი და კომპიუტერი.
თუ წიგნია გარკვეული ხერხით აკინძული პოლიგრაფიული ნაწარმი, ხოლო კომპიუტერი კი - გარკვეული ბლოკური სისტემით შექმნილი ელექტრონული მოწყობილობა, მაშინ მათ შედარებას აზრი აქვს - მეტად განსხვავებული ტექნოლოგიით შექმნილ სხვადასხვა საგანს შორის, რომელთა დანიშნულებაა გარკვეული ინფორმაციის, მხატვრული სიტყვის, ან საილუსტრაციო მასალის და ა.შ. განთავსება, რომელია უფრო ეფექტური? (რასაკვირველია, კომპიუტერს გარდა ამისა მრავალი სხვა ფუნქციის შესრულებაც შეუძლია, მაგრამ რადგან წიგნთან შედარებაზეა საუბარი, გამოვყავით მხოლოდ წიგნისთვის დამახასიათებელი ფუნქცია). ეფექტურობა შეიძლება შევადაროთ ათასნაირი სხვადასხვა კრიტერიუმით, მაგალითად ეკონომიკური კრიტერიუმით, ან გამოყენების სიმარტივითა და მოხერხებულობით, ან ნებისმიერი სხვა კრიტერიუმით.
თუ მხედველობაში გვაქვს ის, რაც „ჩადებულია“ წიგნში და კომპიუტერის მეხსიერებაში (ინფორმაცია, მხატვრული სიტყვა, ან საილუსტრაციო მასალა და ა.შ.), მაშინ ორივე, წიგნიც და კომპიუტერიც თანაბრად გამოსადეგია ადამიანისათვის და მისი ინტერესის გამომწვევი და დამაკმაყოფილებელი არის ის, რისი ამოკითხვა და ვიზუალური დათვალიერება შეუძლია ადამიანს და არა ის, თუ საიდან იღებს ამ ინფორმაციას - წიგნის ფურცლებიდან, თუ კომპიუტერის ეკრანიდან. მაშასადამე, მთავარია რას კითხულობს ადამიანი, რა ინფორმაციის მიღება, ადამიანთა შემოქმედების გაცნობა შეიძლება, ვინ არის ავტორი ამ შემოქმედებისა და ა.შ. ამ თვალსაზრისით წიგნიც და კომპიუტერიც ძირითადად თანაბრად აკმაყოფილებს ამ მოთხოვნებს და მე ვერ ვხედავ მათ შორის პრინციპულ განსხვავებებს, რომელთა გამოც შესაძლებელია წიგნისა და კომპიუტერის დაპირისპირება.
იყო დრო, როდესაც არა თუ განვითარებული პოლიგრაფიული მრეწველობა არ არსებობდა, არამედ ადამიანებმა ბეჭდვაც არ იცოდნენ, მაგრამ ისინი მაინც ახერხებდნენ ადამიანთა შემოქმედებითი შრომის შედეგის ქაღალდზე გადატანას ხელნაწერის სახით, მათ წიგნად აკინძვას და გავრცელებას იმისთვის, რომ მას სხვა ადამიანები გაცნობოდნენ. ხშირად ტექსტს თან ურთავდნენ ხელით შესრულებულ ილუსტრაციებს, რაც ამდიდრებდა მასალას, უფრო ინფორმატიულს ხდიდა მას. ამ ხერხით წიგნის საჭირო რაოდენობით შექმნა მეტისმეტად შრომეტევადი საქმიანობა იყო.
როდესაც ადამიანები დადგნენ წიგნის ტირაჟის მნიშვნელოვნად გაზრდის აუცილებლობის წინაშე მათ მოიფიქრეს ბეჭდვა, შექმნეს პოლიგრაფიული მრეწველობა, რომელმაც არნახულ განვითარებას მიაღწია. ერთადერთი „ნაკლი“, რომელიც მას გააჩნია არის ის, რომ მოთხოვს მნიშვნელოვან რესურსებს. მარტო ქაღალდის წარმოება, რომლის გარეშეც არ არსებობს პოლიგრაფიული ნაწარმი, უამრავი ბუნებრივი რესურსის - ხის მასალის ხარჯვას და შესაბამისად ტყის საფარის განადგურებას იწვევს. ქაღალდზე ბეჭდვა და ტირაჟირება საკმაოდ შრომატევად პროცესად დარჩა. მოკლედ პოლიგრაფიულად წიგნის შექმნა ადამიანებს საკმაოდ ძვირი უჯდება. ეკონომიკურად ჩამორჩენილ საზოგადოებაში წიგნის შეძენა ბევრს არც შეუძლია.
ძირითადი ამოცანა, რისთვისაც შეიქმნა კომპიუტერი (ადრე მას ელექრონულ გამომთვლელ მანქანას, შემოკლებით ეგმ-ს უწოდებდნენ) იყო მათემატიკური რთული გამოთვლების ჩატარება და შედეგის სწრაფად მიღება. შემდეგ აღმოჩნდა, რომ შესაძლებელია მისი საშუალებით ათასნაირი ინფორმაციის, მათ შორის ტექსტებისა და გრაფიკული გამოსახულების დამახსოვრება, მრავალგზის კოპირება, ეკრანზე ჩვენება და საბეჭდი მოწყობილობით ქაღალდზე ბეჭდვა, ანუ წიგნის შექმნა. ამასთან ერთად ეს წიგნი კომპიუტერში შენახული რჩება ე.წ. ელექტრონული ვერსიის სახით. მას შემდეგ, რაც შეიქმნა კომპიუტერული ქსელები, განსაკუთრებით კი გლობალური ქსელები, შესაძლებელი გახდა კომპიუტერში შენახული წიგნების ელექტრონული ვერსიების გავრცელება გლობალურ ქსელში, ანუ პრაქტიკულად ყოველგვარი დამატებითი დანახარჯების გარეშე შესაძლებელია წიგნების ტირაჟირება და გავრცელება. ამ თვალსაზრისით წიგნის ელექტრონული ვერსიის შექმნას უდაოდ დიდი უპირატესობა აქვს პოლიგრაფიული გზით წიგნის წარმოებასთან შედარებით. ამჟამად ნებისმიერი პოლიგრაფიული ნაწარმის შექმნა მისი ელექტრონული ვერსიის შექმნით იწყება, შემდეგ კალკაზე გადააქვთ თითოეული გვერდის ასლი და ამ კალკას იყენებენ პოლიგრაფიაში დიდი ტირაჟით ქაღალდზე საბეჭდად.
ამგვარად, მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანებს წიგნის პოლიგრაფიულად გამოცემა საკმაოდ ძვირი უჯდება, მაინც აგრძელებენ მის გამოცემას, რადგან წიგნი გარკვეულ სიტუაციებში კვლავ შეუცვლელი რჩება. ეს განპირობებულია, ჩემის აზრით, ორი ძირითადი მიზეზით:
1. წიგნი ადამიანის მუდმივი თანამგზავრია, მისი წაღება და წაკითხვა ყველგან შეიძლება. კომპიუტერი და გლობალური კომპიუტერული ქსელი ჯერჯერობით ყველგან არ არის.
2. არა ნაკლებ მნიშვნელოვანია წიგნის „უნარი“ მკითხველს შეუქმნას „ინტიმური“ გარემო, რაც ანდამატივით იზიდავს მკითხველს. ამ მიზიდულობას თავს ვერ აღწევს ვერცერთი, ვინც მიეჩვია წიგნის კითხვას, ვისაც წიგნი საკუთარი ფანტაზიის გაშლის ბიძგს აძლევს და ავტორის მიერ მონათხრობს შინაგანი თვალით თავისებურად ხედავს.
კომპიუტერს ერთი „ნაკლი“ აქვს. მისი საშუალებით ათასნაირი ინფორმაციის მიღება შეიძლება, ადამიანი სულსწრაფია, ერთ საგანზე ხანგძლივად ყურადღებას ვერ აჩერებს და კომპიუტერში ერთი საკითხიდან მეორეზე, მეორედან მესამეზე და ა.შ. გადახტება ხოლმე. ამიტომ ითვლება, რომ ადამიანი კომპიუტერით მრავალფეროვან, მაგრამ ზერელე ინფორმაციას იღებს. მაგრამ, ეს უფრო ადამიანის ნაკლია, ვიდრე კომპიუტერისა.
ამრიგად, წიგნიც და კომპიუტერიც ადამიანისთვის უაღრესად სასარგებლოა. ისინი ერთმანეთს არ გამორიცხავენ. უფრო მეტიც, ისინი ერთიდაიგივე მიზნის მიღწევის საშუალებას გვაძლევენ და ზოგი წიგნს აძლევს უპირატესობას, ზოგი კი კომპიუტერს. კომპიუტერის მზარდი როლის ხელოვნურად დაკნინება შეუძლებელია. მთავარია, კომპიუტერის მეხსიერებაში ჩაწერილი იყოს ისეთივე მაღალი ღირებულების შემოქმედებითი შრომის შედეგები, როგორიც აქამდე წიგნების სახით გამოიცემოდა. ეს ძირითადად ადრე გამოცემულ ნაწარმოებებს ეხება, იმ ნაწარმოებებს, რომლებმაც დროს გაუძლეს და კლასიკად იქცნენ. რაც მომავალში შეიქმნება, როგორც უკვე აღვნიშნე, მას ელექტრონული ვერსია, დარწმუნებული ვარ, აუცილებლად ექნება.
No comments:
Post a Comment