საყოველთაოდ არის ცნობილი გამოთქმა - გემოვნებაზე არ დაობენ. მოდით დავფიქრდეთ, რატომ წარმოიშვა ეს გამოთქმა და მართლაც არ უნდა ვიდაოთ გემოვნებაზე? ადამიანები პრაქტიკულად ყველაფერზე დაობენ, და რა არის გემოვნება ამისთანა, რომ მასზე არ უნდა ვიდაოთ.
ადამიანის გემოვნება ყალიბდება და ვითარდება, იხვეწება მასზე სამყაროს ზემოქმედებით და ამის შედეგად მასში გარკვეული ემოციების გამოწვევით. თუ ემოცია სასიამოვნოა, მაშინ ადამიანს მოსწონს ის, რამაც ეს ემოცია გამოიწვია. თუ არა და პირიქით. ამავე დროს მისი გონება ქვეშეცნეულად იმასაც აანალიზებს სასარგებლოა, თუ საზიანო მისთვის ამა თუ იმ ემოციის გამომწვევი მიზეზი. მაშასადამე მოსწონს თუ არ მოსწონს ადამიანს ესა თუ ის საგანი, მოვლენა, აზრი და ა.შ. დამოკიდებულია იმაზე თუ როგორ აღიქვამს იგი ამ საგანს, მოვლენას თუ აზრს. თანდათან მისი გონება ახარისხებს, აჯგუფებს საგნებს, მოვლენებს, აზრებს იმის მიხედვით თუ რამდენად ძლიერ სასიამოვნო ან პირიქით არასასიამოვნო ემოციებს იწვევენ ისინი მასში. ასე უყალიბდება მას გემოვნება. მაშ გემოვნება არის შეფასებათა გარკვეული სისტემა, რომელიც განსაზღვრავს ადამიანის დამოკიდებულებას გარემო სამყაროსთან. რაც უფრო მეტის მნახველია ცხოვრებაში ადამიანი, მით უფრო ფართოა მის მიერ სამყაროს აღქმათა სპექტრი, რის გამოც მისი გემოვნება დროთა განმავლობაში ვითარდება, იხვეწება, მდიდრდება.
ერთიდაგივე მოვლენა ერთნაირ ზემოქმედებას ახდენს სხვადასხვა ადამიანზე? ადამიანები, რასაკვირველია ბევრი რამით გვანან ერთმანეთს (ამიტომაც მიეკუთვნებიან სხვადასხვა სუბიექტები ცოცხალ ორგანიზმთა გარკვეულ ჯგუფს, რომელსაც ადამიანებს ვუწოდებთ), მაგრამ თითოეული პიროვნება ამავე დროს მატარებელია გამორჩეული ნიშნების, რომელთა გამოც წარმოადგენენ კიდეც კონკრეტულ, ერთადერთ და განუმეორებელ სუბიექტს. ასე რომ სავსებით მოსალოდნელია, რომ ერთიდაგივე მოვლენამ მათში სხვადასხვა ემოცია გამოიწვიოს. მაგალითად, საყოველთაოდ ცნობილია, რომ არსებობენ ადამიანები, რომლებიც ფერებს განსხვავებულად აღიქვავენ (მაგალითად დალტონიკები) და ეს სავსებით გასაგებად აიხსნება ფიზიკის კანონებზე დაყრდნობით. ან, არსებობენ ადამიანები, რომლებიც ბგერებს აღიქვამენ სიხშირეთა გაცილებით ფართო დიაპაზონში, ვიდრე სხვები. მოკლედ, არ უნდა გაგვიკვირდეს, რომ ზოგიერთი თვალს ვერ აშორებს მხატვრულ ტილოს, რომელსაც გულგრილად ჩაუარეს სხვებმა, ან ვიღაც სულგანაბული უსმენს ბგერებს, რომელიც სხვებს არც კი ესმის. გთხოვთ მომიტევოთ თუ მეტისმეტად უხეშად წარმოვადგინე ადამიანებს შორის რეალური განსხვავების არსებობა, მაგრამ ამით თვალსაჩინოდ ჩანს თუ როგორი განსხვავებული შეიძლება იყოს სამყაროს აღქმა ადამიანთა მიერ და აქედან გამომდინარე განსხვავებულია მათი გემოვნება.
მაშასადამე, განსხვავება ადამიანთა გემოვნებაში გარდაუვალია, ამასთან ვერცერთი ადამიანი ვერ დაამტკიცებს, რომ მისი გემოვნება სჯობს სხვისას. მართალია, სხვადასხვა დროს ადამიანთა უმრავლესობას ჭეშმარიტად ან მიმბაძველობით უფრო მეტად მოსწონს ხოლმე რაღაც გარკვეული საგნები ან შეხედულებები და ისინი გარკვეული დროით დომინანტური ხდებიან (ასე იბადება მოდა), მაგრამ ეს ფაქტი გემოვნებაში განსხვავების არსებობას არ გამორიცხავს. ვინაიდან კამათი იმის შესახებ, რატომ მოსწონს ერთს ერთი, მეორეს კი სხვა რამ, უაზროა (მოსწონს და რა ქნას? იმ ფაქტს, რომ სიამოვნება განიცადა ვერ უარყოფს, მაშასადამე მოსწონს), ამიტომ ადამიანებმა ნახეს საუცხოო გამოსავალი და შეთანხმდნენ, რომ გემოვნებაზე არ იდაონ. თუმცა ძალიან ხშირად ასეთი კამათი მნიშვნელოვან ზეგავლენას ახდენს ადამიანებზე და ის რაც არ მოსწონდათ ან ნაკლებად მოსწონდათ კამათამდე, ახლა კამათის შედეგად უფრო მეტად მოსწონთ, ან პირიქით. ეს მიუთითებს იმაზე, რომ გემოვნების დახვეწა აღზრდით, განმარტებებით, ცოდნის დაგროვებით შესაძლებელია. უდაოა, რომ განათლება, ინტელექტის ამაღლება ხელს უწყობს გემოვნების დახვეწას, თუმცა ისეთ გემოვნებას, რომლის გამოც ამ გემოვნების მქონე ადამიანი აჯადოებს სხვებს, განსაკუთრებული ნიჭიც სჭირდება. ზოგს ბუნებით აქვს მომადლებული ეს ნიჭი, მაგრამ ისევე როგორც ნებისმიერ სხვა ნიჭს, მასაც სჭირდება გაფურჩქვნა.
მოდით ამ საკითხს სხვა მხრიდან შევხედოთ და გავარკვიოთ რა დასკვნა შეიძლება განვაზოგადოთ. ადამიანები შეთანხმდენ იმაში, რომ მათ შეიძლება სხვადასხვა გემოვნება ჰქონდეთ და ამ განსხვავების გამო არ ხდებიან ერთმანეთის მტრები. რატომ არ შეიძლება ეს გავავრცოთ ზოგადად განსხვავებულ მოსაზრებებზე, შეხედულებებზე (მათ შორის ისეთზე, რომელიც შეეხება პოლიტიკას)? თუ შევთანხმდებით, რომ ადამიანებს შეიძლება ჰქონდეთ განსხვავებული აზრი და აზრთა განსხვავებულობის გამო მათ უფლებებში განსხვავება არ წარმოიშვება, ხომ უფრო ცივილური, ჰარმონიული საზოგადოება გვექნება? ვირწმუნოთ, რომ უფრო ჭკვიანური, სამართლიანი და სასარგებლო მოსაზრებები ამა თუ იმ საკითხზე, მოვლენაზე გაგვიჩნდება განათლების გაღრმავებით, ინტელექტის ამაღლებით და თუ მოვახერხებთ სხვების დარწმუნებასაც ამ მოსაზრებების განხორციელების სარგებლიანობაში, ნამდვილად შევუწყობთ ხელს ჩვენი საზოგადოების წინსვლას.
No comments:
Post a Comment